Atterdag

Niestety... nazwa tematu jest myląca, gdyż nawet na zdjęciach lotniczych z połowy XX wieku ciężko dopatrzyć się chociaż narysu samego szańca. Określenie jego położenia jednak nastręcza dzięki nim mniejszych trudności. Zachował się jedynie układ działek, dróg i rowu melioracyjnego. Chociaż... zawsze można poszukać czegoś więcej. http://img151.imageshack.us/img151/1593/fs19.jpg

Zastanawiam się nad jutrem, ale wymagać to będzie wzięcia "urlopu na żądanie" - należy mi się ;) Przy okazji bym jeszcze sprawdził parę miejsc.

http://img46.imageshack.us/img46/8136/dsc8152w.jpg Pojedyncze zdjęcie z wyprawy badawczej na teren dawnego pastwiska za fortem Winnica. Idealnie oddaje ideę fortu górskiego :)

Zapewne tak ;) Rozumiem, że dobrze odnalazłem pozostałość? Tak myślę czy w jakiś dzień tam nie śmignąć zobaczyć jak to wygląda...

Odkrycie botaniczne na forcie Rajsko: http://przyrodniczo.blogspot.com/2010/06/sa-rzeczy-w-niebie-i-na-ziemi.html Zatem patrzcie pod nogi! :)

Gra jest tematem przednim, ale od jakiegoś czasu myślę o czymś jeszcze bardziej rozbudowanym. W ostatnim czasie zacząłem startować w Pieszych Maratonach na Orientację. Ich celem jest przebycie 100 km (liczonej najkrótszą trasą po obiektach liniowych) w ciągu 24 godzin będąc uzbrojonym jedynie w mapę w skali (1:50k, rzadziej 1:25k)oraz kompas plus potrzebne zapasy oraz odnalezienie po drodze wszystkich punktów kontrolnych. Okrąg twierdzy Kraków wydaje się naprawdę dobrym rozwiązaniem do wykorzystania w całości, lub po części.

W tym roku okazało się iż Fort Rajsko jest przy okazji unikatem z przyrodniczego punktu widzenia. Na jego terenie występuje w jedynym miejscu w mieście i w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od miasta rzadki Storczyk Męski. Aktualnie cała sprawa jest w tzw. oczekiwaniu na publikację. Chodząc jednak w okolicy warto patrzeć pod nogi czy nie depcze się tej zagrożonej i barwnej rośliny.

Witam wszystkich i zapraszam do dyskusji o krakowskich zabytkach techniki. Wszyscy znamy (tak podejrzewam) Krakowski Szlak Techniki, wiodący przez większość najcenniejszych obiektów przemysłowych na terenie miasta. Tematem jednakże pomijanym zarówno przez szlak jak i większość przewodników po mieście jest krakowskie dziedzictwo kolejowe. I bynajmniej nie chodzi tu o stosunkowo dobrze opisane koleje normalnotorowe (łącznie z liniami obwodową, mogilską i cyrkumwulacyjną), a o linie wąskotorowe. Kraków jako miasto na przełomie wieków stosunkowo mocno uprzemysłowione posiadało szereg linii o takim właśnie charakterze. Głównie obsługiwały one największe w mieście fabryki, a ich jeszcze mniejsi bracia o charakterze kolei tymczasowych i polowych były budowane na terenie kamieniołomów, cegielni, magazynów oraz na większych budowach. Sam temat zaś poruszany był przy okazji Kolei Twierdzy Kraków i w innych tematach, warto by jednak pokusić się o jakieś podsumowanie. Zacznijmy więc od początku. Zakłady Solvay nie powstały same z siebie. Większość sodowni z reguły umiejscawiane było w miejscach gdzie dostępne były znaczne ilości zarówno wapienia jak i soli. Stąd ich powstanie w Krakowie (podobnie jak i w odległym kujawskim Janikowie) było tylko kwestią czasu. Wraz z ich powstaniem konieczne było zapewnienie stałych dostaw wapienia, a na przełomie wieków nie było łatwiejszego, tańszego, bardziej rozpowszechnionego transportu niż kolej wąskotorowa. Tania w budowie, zdatna do położenia w przeciągu kilku tygodni i niezrównana w konkurencji z dostępnymi wówczas furmankami i pierwszymi ciężarówkami. Stąd już na początku XX wieku powstała najdłuższa w Krakowie linia kolei wąskotorowej (600 lub 750mm) łącząca Fabrykę Solvaya z największym, krakowskim kamieniołomie zlokalizowanym na wzgórzu Zakrzówek. Sieć jednakże nie pozostała taka sama przez lata. Wielokrotnie rozbudowywana ostateczny kształt uzyskała w momencie zmiany w systemie komunikacyjnym miasta i powstaniu linii tramwajowej do Borku. W skład obiektów inżynieryjnych wchodziły 2 mosty (1, w ciągu ulicy Wielickiej został następnie wykorzystany do poprowadzenia nim torów tramwajowych i zastąpiony przez tunel pod drogą i most zlokalizowany przy pobliskim parkingu), wspomniany tunel oraz dwie stacje (Zakrzówek i Solvay). Poza linią, tory poprowadzone były również na terenie wyrobiska w Zakrzówku, samej fabryki oraz na pobliskich hałdach. Niestety sama kolejka zlikwidowana została krótko po zamknięciu zakładów przemysłowych i kamieniołomu. Do tej pory pozostały z niej jedynie trwałe obiekty inżynieryjne i układ niektórych ulic. Kolejną linią kolei wąskotorowej było połączenie starego kamieniołomu, zlokalizowanego na Zakrzówku, przy ulicy Salezjańskiej z fabrykami w nieodległym Ludwinowie. Rampa załadowcza znajdowała się na dnie wyrobiska, a stacja docelowa, na zachód od dawnej, nie istniejącej już Garbarni. Niestety, jedyne ślady w terenie pozostałe po niej to znajdowane czasami resztki podkładów na terenie wyrobiska i okolica stacji docelowej. Przebieg torów jest do ustalenia, ale na terenie całej ich długości zlokalizowane zostały "nowe" osiedla mieszkaniowe. Ślady nie pozostały również po żadnym z zakładów przemysłowych do których wiodła. Ciekawą konstrukcją była sieci kolei wąskotorowych na terenie krakowskich Wodociągów (sieć otaczająca osadniki, łącząca się również z pobliskimi 2 wapiennikami), używana wcześniej jako kolejka forteczna i wydłużona wówczas aż do rejonu Salwatora. Pozostała z niej całkiem spora część zachowana w formie pomnika oraz obiektów inżynieryjnych na terenie MWiK. Ocalało również kilka fragmentów torowiska ocalałych w formie zaasfaltowanej w pobliskich drogach. Przez krótki okres czasu funkcjonowała w tej okolicy również, wzorem sąsiadów ze wschodu "kolejka pionierska" łącząca Salwator (po wale przeciwpowodziowym, a nie jak kolejka forteczna wzdłuż ulicy Księcia Józefa) z Bielanami i działającym tam okresowo kąpieliskiem. Również umiejscowiony na terenie Bonarki "Superfosfat" posiadał przez pewien czas swoje dwie linie kolejki łączącej go z leżącym w pobliżu wyrobiskiem, stanowiącym aktualnie rezerwat geologiczny "Bonarka". O dziwo, pozostał z niej czytelny w terenie wykop na południe od ogródków działkowych przy ulicy Swoszowickiej. Drugą z nich była wewnętrzna sieć zakładu i najbliższych mu wyrobisk. A co z kolejkami cegielnianymi? W ich wypadku ślady nie zostały praktycznie żadne. Chyba, żeby szukać ich na terenie zalanych już wyrobisk. Praktycznie każdy staw ma swoją historię o zalanych na dnie wagonikach i ocalałych tam torach. Ile w tym prawdy? Wiedzą tylko nurkowie. Jednakże stare mapy wskazują nam jednoznacznie gdzie się one znajdowały. Pierwszymi z nich były 2 kolejki łączące płaszowskie cegielnie z niedalekimi wyrobiskami. Co ciekawe, linia w pobliżu dzisiejszej ulicy Lipskiej poza połączeniem z siecią "glinianek" była połączona z istniejącym wciąż w 20leciu międzywojennym szańcem twierdzy FS19. Również dwie cegielnie w Łagiewnikach posiadały swoje torowiska, podobnie jak i większość kamieniołomów na terenie miasta - tam jednak wagoniki były najczęściej poruszane siłą ludzkich mięśni bądź przy pomocy trakcji konnej. Jak widać, temat jest niemalże nie do wyczerpania, a świadomość mieszkańców w tej kwestii niemalże zerowa. Oczywiście, powyższy tekst jest zaledwie wstępem i mam nadzieję, że również WY podzielicie się swoimi informacjami. Razem może uda nam się stworzyć listę obiektów, linii związanych z tym ciekawym wycinkiem historii przemysłowej miasta.

O, czyli w geodezji chociaż ślad został. Zawsze to coś. Kolejny, wspomniany wcześniej obiekt, prochownia w Witkowicach. Porównanie jak w poprzednich: http://img841.imageshack.us/img841/3457/wit0.jpg

Wracając do wspomnianego szańca 14. Coś ciężko mi uwierzyć w jego widoczność na zdjęciach lotniczych. Nie wiem czy omyłkowo nie wzięliście za niego zwałowisko po starych wyrobiskach, których w tym rejonie było sporo. Co do innych, nieistniejących fortów. Poniżej kilka zdjęć porównujących stan z 1965 i 2009 roku. http://img401.imageshack.us/img401/5899/212ee.jpg FSch. 2 1/2 http://img59.imageshack.us/img59/8228/97961150.jpg Nro. 9 http://img263.imageshack.us/img263/3964/54417006.jpg Nro. 15 http://img249.imageshack.us/img249/37/stiii.jpg St. III

Po dłuższej nieobecności postanowiłem wrzucić swoje obserwacje archiwalno/terenowe. Zintensyfikowałem działania nad zakończeniem pisania pracy i wychodzi sporo ciekawostek przy okazji porównywania zdjęć lotniczych i map. Stąd poniższy kolaż. Zdjęcia 1965 / 2009 / i wyrysowane przypuszczalne położenie FS 24. W razie jakiś uwag dajcie znać. Chcę wiedzieć czy dobrze ustaliłem jego umiejscowienie w terenie. Na zdjęciu z lat 60tych widać coś jak zarys wałów. W ogóle ten okres to jeden z ostatnich momentów gdy można było zauważyć całe odcinki prawobrzeżnych obwałowań. http://img413.imageshack.us/img413/9672/beztytuuohv.jpg

Brama otwarta, siatka rozkradziona. Zaczyna brakować prętów w oknach. Niedługo swobodnie będzie można dostać się do środka. Tylko wyglądać złomiarzy. Ostatnio byłem i dopiero przyuważyłem, że w wale otaczającym fort znajduje się schron. Remiza, czy coś z okresu II wojny - wie ktoś coś może?

A nie został już żaden domek wałomistrza? Świetną adaptację widziałem w Rajsku. Amunicyjne zdecydowanie nie... są o wiele mniejsze od tych w innych twierdzach więc nawet na rzemiosło się nie nadają, ale... jak poprzednik wspomniał - jak ktoś nie potrzebuje wygód ;) Prochownie te co zostały też raczej odpadają, nawet te na Podgórzu. Trzeba zatem szukać w rogatkach i w infrastrukturze pomocniczej...

O, dobrze wiedzieć. Dzięki wielkie. Ciekawe, czy na Pychowicach też to miało taką funkcję. Znajduje się tam kilkadziesiąt metrów takich obszalowanych rowów oraz koliste stanowisko... plus 4 betonowe nieznanego przeznaczenia, o których myślałem iż mogło to być oświetlenie... chociaż kto wie. Miejsce znajduje się zaraz za rowem melioracyjnym odcinającym Zakrzówek od Pychowic - mniej więcej wprost na zachód od wydziału ZAiKS UJ. W tym świetle zastanawia mnie jak rozległy był teren na Zakrzówku? Wszak sporo czasu działała jeszcze strzelnica na Kapelance...

Ot takie pytanie odnośnie Skałek. Z jakiego okresu pochodzą oskarpowane betonowymi prefabrykatami okopy w okolicy dawnego ISu? Tak się zastanawiam bo podobne okopy znajdują się w obrębie Pychowic na terenie dawnego terenu ćwiczeniowego (najprawdopodobniej)...

Niezła rycina. Reflektowałbym na źródło bo widzę, że jak nic przyda się do mojej pracy. Z tą fosą to ciekawa sprawa, wychodzi na to, że albo nie przemyśleli sprawy w fazie projektu, albo nie znalazły się na to żadne środki. Ewentualnie postanowiono polegać głównie na wysuniętych, później zbudowanych elementach. Ciekawią mnie też dawne umocnienia wokół Parku Bednarskiego. Na jakiejś mapie widziałem wyrysowane bastiony. A ja podzielę się moim znaleziskiem: http://img69.imageshack.us/img69/111/wiezak.jpg O ile wzrok mnie nie myli to ostatnia okazja w jakiej można było ujrzeć Wieżę Krzemionki...

Dzięki wielkie. Co do Fortu Krzemionki właśnie nie miałem tej pewności. Odkąd zacząłem badania w tamtej części ta okrągła budowla pasowała mi do fundamentów i dolnego fragmentu dzieła. Później znalazłem jednak mapkę na której fort umiejscowiony był na samym niemalże skraju wyrobiska "nad Matecznym", a otaczająca go (sic!) fosa pasowała do zachowanych tam obmurowanych fragmentów. Teraz jednak porównałem to z nieocenionym przedrukiem polskim z M-blattu i... http://img576.imageshack.us/img576/5738/krzo.jpg ...masz absolutną rację. Zmieniam zatem żądzę ujrzenia jak wieża zostaje pożarta przez chciwy kamieniołom na... chęć ujrzenia jak Zakrzówek pożera Szaniec ;) Racja. 37mm. Co ciekawe, resztki po czymś takim zdaje mi się że znalazłem w Piekarach na jednym ze wzgórz. Też dobre miejsce na baterię. Dzięki za dookreślenie półbastionu. W Lasku Bonarka obstawiałem niemczyznę, został nawet ślad po jakiejś większej baterii, ale niedużej. Największe stanowiska ziemne baterii spotkałem w Toruniu - związane jeszcze z twierdzą pruską, ale wykorzystywane podczas drugiej wojny jako stanowiska dla p-lot. Ciężkich p-lot. Co do tego przykrycia to w sumie jest możliwe, częste pożary w tym rejonie sprzyjają późniejszemu rozwojowi roślinności. Będę robił odkrywki glebowe to może trafię. No właśnie. Wały pod Kopcem są widoczne ostatni raz na zdjęciach w Archiwum opisanych jako "rozbiórka umocnień pod Kopcem Krakusa", a cały cykl dotyczy badań samej mogiły.

Hmmmm... aktywność zmalała, a pogoda powinna jej sprzyjać ;) Od tygodnia w mniejszym lub większym deszczu łażę po terenie. Z powodu wody zaliczyłem już upadki do kamieniołomów i fos fortecznych. Przednia zabawa. Dopóki sobie człowiek krzywdy nie zrobi. Będąc na Podgórzu zaczęła zastanawiać mnie jedna rzecz. No, może kilka. 1. Jak to się stało, że kamieniołom zjadł Fort Krzemionki. 2. Jak to wyglądało... moim zdaniem wysadzanie ściany wapienia ze stojącym powyżej fortem musiało być jednym z najbardziej efektownych widoków na świecie. 3. Co robi na terenie TV Kraków budynek z fundamentami na planie rotundy - jakiś czas już myślałem, że to pozostałość po forcie. 4. Jakie działa zainstalowane były na szańcu między Fortem Benedykta, a Krzemionki - mocowanie wygląda podobnie do toruńskiej baterii czterdziestek - cokół znaczy się. 5. Czy znany jest skład całej grupy przeciwlotniczej spod Benedykta - wyposażenie. 6. Co stało się z Pulvermagasinem na polanie w Lesie Bonarka - na planie jest, na liście zabytków fundamenty, w terenie brak. 7. Skąd wzięło się umocnienie Lasku Bonarka - z jakiego okresu pochodzą widoczne tam okopy i stanowiska. 8. Jakim cudem wał na Krzemionkach ocalał, a pod Krakusem znikł - czy to kwestia jego rozbiórki, widocznej po części na zdjęciach z rozkopywania kopca. Dużo tego się zrobiło. Jak człek biega cały dzień to ma czas na rozmyślanie bo roślin póki co mało.

Dokładnie. 1848 z tego co pamiętam. Mam jeszcze kataster z 1906. Tam widać już wydzielenia typowo forteczne opisane jako CK Fortyfikacje. Na obu nanoszone były na bieżąco zmiany w układzie działek.

Podgórze wczoraj i dziś. Wbrew pozorom w pierwotnym założeniu miejskim wiele się nie zmieniło. W porównaniu z dawnym podmiejskim Krakowem zmiany były wręcz kosmetyczne. Poniżej złożony wstępnie plan katastralny miasta Podgórza. Do wglądu czy też dyskusji. http://img140.imageshack.us/img140/424/alleg.jpg

Miasto? Znając UMK nie zrobią nic przez kilka lat, a następnie sprzedadzą developerom pod bloki... i obym nie wykrakał.

Pozazdrościć takiego terenu. Chociaż mieszkając obok Błoni i Sikornika też nie mam na co narzekać. Odkąd zaczęła mi forma szwankować, z trudem budowana podczas badań w środkowoamerykańskim piekle stwierdziłem, że warto się ruszyć i po wielu latach wróciłem do biegania. Póki co staram się wyrabiać normę 7-10km raz na dwa dni. Od czasu do czasu dłuższe marsze - poza codziennym przemierzaniem wzgórza w ramach prowadzenia badań. Przymierzam się też do kolejnego startu w Pieszych Maratonach na Orientację. Świetny sport... chociaż tegoroczny Skorpion zjadł mi sporo zdrowia... Prędkość za dnia zależy od ilości pracy i typu wykonywanych robót. Czasem muszę się sporo nachodzić stąd prędkość marszowa rzędu 6km/h to norma. Innym razem badania potrafią zrobić się stricte stacjonarnymi z kilku/kilkunastokilometrowym dojściem w teren. Ważne by się nie roztrenować. No i ruch jest motywacją do pozbycia się wszelakich nałogów... szybko porzuciłem palenie jak zabrałem się za bieganie. Dopiero wtedy człowiek uświadamia sobie jak bardzo tytoniowy nałóg pęta mu nogi... zadyszką po 100 metrach ;)

Jeżeli ktoś miałby czas i nie wiedział by co z nim zrobić to od ponad tygodnia z racji początku sezonu wegetacyjnego przemierzam krakowskie horsty i inselbergi (wzgórza) w poszukiwaniu roślinności ciepłolubnej. Często wiąże się to z odwiedzaniem terenów historycznych i fortecznych. Jeżeli ktoś by się pisał to wystarczy dać znać. Odległości są różne. Z racji choroby kondycja szwankuje, ale przy dobrych wiatrach odległości wahają się od 10 do 30 km w ciągu kilku godzin...

Nie znalazłem na posiadanych przeze mnie mapach śladów po takiej kolejce. Podobnie w terenie. Nie wiem czy w jakiejkolwiek twierdzy istniała kolej forteczna o charakterze rokadowym - przynajmniej w przypadku oddalonego pierścienia twierdzy. W pierścieniu wewnętrznym owszem zdarzało się, ale tu... nie wydaje mi się żeby istniała TRWAŁA linia. Jednakże na 100% pojedyncze forty lub ich grupy mogły mieć położoną popularną na przełomie wieków kolej Decauville'a czyli 600mm Feldbahn z torami patentowymi kładziony w okresie wzmożonego zapotrzebowania na transport. Nawet na mapach pojawiają się budowle opisywane jako Festungs Feldbahn Depot. Kolej o takim charakterze jednakże (jak już wspomniałem) miała charakter tymczasowy. Tory, z zamocowanymi trwale podkładami kładziono i bez problemu zdejmowano w momencie zapotrzebowania na nie. Ciężko by ustalić który obiekt na 100% posiadał swoją sieć z racji tego iż rzadko (jak zauważyłem w Galicji) były zaznaczane na mapie. Torowisko na feldbandepocie jest zaznaczane jeszcze w latach 30tych. W obrębie Dłubni i sąsiadujących dzieł nie ma żadnego śladu po takiej kolejce. Poza tym bliskość drogi rokadowej i warunki terenowe znacznie ograniczyłyby tu wykorzystanie kolejek. W okresie mobilizacji jednakże powszechnie kładziono wspomniane doraźne linie kolejowe na wszystkich odcinkach frontu - na przykładzie twierdz pruskich i frontu rosyjsko-pruskiego. Znalazłem na: http://www.podgorze.pl/art.php?id=985 Ciężko więc będzie stwierdzić czy rzeczywiście tam była czy nie ;) Mapy wskazują że na terenie Krakowa z trwałych kolei polowych i przemysłowych istniały (wymienione jedynie linie dłuższe niż 1km, bez uwzględnienia kolejek wewnątrz wyrobisk wapienia): Kolej Cegielni Płaszów (obu cegielni, jedna z nich łączyła się nawet z szańcem) Kolej Cegielni Bogucice Kolejka Skałki Twardowskiego (Kamieniołom) - Ludwinów Kolejka KW Zakrzówek (Zakrzówek - Solvay) Kolejka KW Bonarka Kolejka Podmiejska Salwator - Bielany (następnie kolejka MWiK Kraków i okresowa Kolejka Pionierska) Sprawdzę jeszcze jak dotrę do pracy. W archiwum jest sporo historycznych map, może na którejś coś się znajdzie. Tyle z punktu widzenia historii kolei i map... jeżeli się mylę to poprawiać poprawiać, człek całe życie się uczy...

Z tym już gorzej. Z zeszłego wyjścia mam tylko. Teraz było na tyle mokro, że zabezpieczone przed wilgocią plecaki zostawiliśmy w jednym z tuneli. Wrzucę za to parę zdjęć z grudnia. http://img697.imageshack.us/img697/2271/p1250447.jpg Po przejściu przez szczelinę w labiryncie. http://img192.imageshack.us/img192/1888/p1250433.jpg Ekwilibrystyka stosowana. Przejście dolne do Labiryntu. http://img32.imageshack.us/img32/2457/p1250420.jpg Próba pokonania szczeliny w Komnacie z Ławką. http://img710.imageshack.us/img710/3716/p1250392.jpg W Piaskowej Rurze. http://img18.imageshack.us/img18/610/p1250327.jpg W Jaskini Ciasnej. http://img9.imageshack.us/img9/5488/p1250313.jpg Uboga szata naciekowa. http://img268.imageshack.us/img268/4227/p1250312.jpg Wyjście z Ciasnej. http://img46.imageshack.us/img46/749/p1250455.jpg Efekty ;)